Bushcraft to forma rekreacji, polegająca na spędzaniu czasu na łonie natury, często połączone z rzemiosłem (craft – sztuka, rzemiosło), przy użyciu zasobów naturalnych. W ostatnich latach staje się w Polsce coraz bardziej popularny.
- Co to jest bushcraft?
- Kim był George „Nessmuk” Sears?
- Polski akcent w historii bushcraftu – Mors Kochanski
- Czego potrzebujesz, by rozpocząć przygodę z bushcraftem?
Bushcraft, choć jest to zjawisko zdefiniowane współcześnie, wywodzi się z dawnego biwakowania. W dawnych czasach ludzie podróżując, musieli biwakować w terenie. Był to element życia codziennego. Mniej więcej w XIX wieku zaczęli pojawiać się ludzie, którzy w biwakowaniu upatrywali rekreacji. Miasta zapełniały się fabrykami, a zapracowani ludzie zaczynali szukać ukojenia w naturze (oczywiście ci, którzy mogli sobie na to pozwolić).
Jednym z pionierów bushcraftu (przez niego samego określanego mianem „woodcraft”) był George „Nessmuk” Sears (1821-1890). Jest on autorem poradnika „Sztuka leśnego obozowania” (1884), wydanego w Polsce kilka lat temu, nakładem wydawnictwa Stary wspaniały świat.
Warto po książkę sięgnąć i poznać bliżej Nessmuka. Na początek wystarczy jednak wiedzieć, że był on dziennikarzem, piszącym w latach 80. XIX wieku na łamach magazynu Forest and Stream (Las i strumień), promotorem wypoczynku w terenie, a także zwolennikiem minimalistycznego stylu. Sam był człowiekiem niskim i wątłym. Jego ekwipunek, rozwiązania, sposoby budowania schronienia czy ultralekkie kanadyjki, zbudowały legendę Nessmuka.
Warto podkreślić, że Nessmuk i współcześni mu promotorzy woodcraftu/bushcraftu, nie byli ludźmi pokroju amerykańskich traperów słynących z niesamowitych zdolności przetrwania. Promowali oni przede wszystkim lekką turystykę dla mieszczuchów, wyprawy w góry Adirondack, znajdujące się w północno-wschodniej części stanu Nowy Jork. Samego bushcraftu czy też woodcraftu, nie należy zatem utożsamiać z tzw. survivalem. Miłośnik bushcraftu to przede wszystkim człowiek szukający ukojenia i spokoju na łonie natury.
Bushcraft w XX wieku i polski akcent
Jednym z najwybitniejszych piewców bushcraftu w XX wieku, był niejaki Mors Kochanski (1940-2019). Jeśli jego nazwisko brzmi Wam swojsko, to bardzo słusznie. Był on synem polskich imigrantów, urodzonym w Kanadzie. Rodzina Kochańskich wyemigrowała w 1938 roku. Matka Morsa chciała mu nadać imię Morris, jednak z uwagi na słaby jeszcze wówczas akcent, została źle zrozumiana przez położną. I został Morsem.
Kochański przez całe życie pasjonował się scoutingiem i leśnym życiem. Po przygodzie z marynarką wojenną, a później również epizodzie akademickim, Kochański skupił się na działalności instruktora sztuki przetrwania z naciskiem na przetrwanie w lesie borealnym. Napisał wiele książek i poradników, które nie doczekały się tłumaczenia na język polski. Był także instruktorem szkoły Karamat Wilderness Ways.
To właśnie Kochański spopularyzował termin bushcraft oraz powiedzenie „im więcej wiesz, tym mniej nosisz”. Stał się także największym autorytetem dla rzesz epigonów, do których należy zaliczyć chociażby Raya Mearsa czy Dave’a Canterbury.
Bushcraft a survival
W kontekście bushcraftu często pada pytanie: czym właściwie różni się bushcraft od survivalu? Teorii w tym temacie jest wiele, ale moje zdanie na ten temat jest takie: survivalista chce uciec z lasu, bushcrafter chce w nim pozostać. Innymi słowy, człowiek uprawiający survival, zdobywa pewne umiejętności po to, by uratować się z trudnej sytuacji. W przypadku bushcraftu, mówimy o formie spędzania czasu na łonie natury.
Czasem też mówić można o sylwaturystyce, czyli formie turystyki, polegającej na spędzaniu czasu w lesie (łac. sylvestre – leśny). Sylwaturystyka jest jednak terminem nieco szerszym, pod który można podciągnąć np. różne dyscypliny sportowe, praktykowane przeważnie w lesie: nordic walking czy narty biegowe. Jeżeli robimy to w lesie, mamy ze sobą plecak z termosem kawy i kanapki, to właściwie trochę sylwaturystyka. Termin ten mocno promują ostatnio chłopaki z Ekwipunek Dźwigany Codziennie, a więc najsłynniejsi – obok Rufusa, rodzimi buszkrafterzy.
Jeśli chodzi o survival, to jest nauka umiejętności niezbędnych do przetrwania w sytuacji zagrożenia życia.
Jak zacząć?
Tak naprawdę, nikt nie określił żadnych konkretnych kryteriów tego, gdzie i kiedy zaczyna się bushcraft. Idąc w duchu Nessmuka powiedzieć można, że bushcraft zaczyna się wtedy, gdy wyjdziemy w teren, być może spędzamy tam noc, i jest to dla nas źródłem relaksu. Jednak nie będzie to chyba w pełni odpowiadało temu, czym rzeczywiście bushcraft jest. Dziś, w odróżnieniu od XIX wieku, form rekreacji na świeżym powietrzu jest znacznie więcej, chociażby kąpiele leśne, czyli Shinrin-yoku – one także polegają na byciu w lesie i relaksowaniu się.
Bushcraft wymaga jeszcze pewnych elementów rzemiosła, konkretnie rzemiosła leśnego – życia obozowego, stawiania schronienia (choć niekoniecznie budowania szałasu z gałęzi), przyrządzania pożywienia etc. Jednocześnie bushcraft zawiera w sobie dużą dozę szacunku dla natury i skupienia na tym, aby nasza obecność w lesie nie pozostawiła po sobie żadnych negatywnych śladów (filozofia leave no trace).
Odpowiadając zatem na pytanie, co potrzebne jest do bushcraftu, śmiało można powiedzieć: kij, buty, butelka wody, może nóż. Jeśli chcesz spędzić noc w lesie, może się jeszcze przydać hamak i śpiwór lub koc i jakiś kawałek pałatki. Im więcej wiesz, tym mniej nosisz.
Bushcraft w Polsce
Do roku 2019 biwakowanie w polskich lasach nie było legalne i wiązało się z ryzykiem mandatu. W 2020 roku wystartował pilotaż Lasów Państwowych, w ramach którego można było biwakować w wyznaczonych strefach. Od 2021 roku program „Zanocuj w lesie” został rozszerzony o kolejne strefy. Jednocześnie w starych strefach (tych z 2020 roku) pozwolono na używanie kuchenek gazowych.
Korzystanie z lasów w ramach programu „Zanocuj w lesie” wymaga dostosowania się do pewnych zasad. Każda strefa posiada swój własny regulamin. Praktycznie w każdej zabronione jest palenie ognia poza wyznaczonymi miejscami. Obszary wyznaczone w ramach progamu, znaleźć można na stronie https://bdl.lasy.gov.pl/portal/mapy lub w aplikacj mBDL.